Wraz z wiekiem skóra traci jędrność i elastyczność. Wynika to z wielu zmian w ciele, w tym zmniejszenia się liczby komórek Langerhansa i melanocytów, spadku wydzielania sebum czy poziomu kolagenu. Czy można zatrzymać te procesy albo choć częściowo je spowolnić? Jak najbardziej! Z pomocą przychodzi tu toksyna botulinowa, a konkretniej jej jedna odmiana: botoks. Niedawno upłynęło 200-lecie odkrycia tego związku, dlatego przedstawiamy Ci, jak działa ta substancja i gdzie się ją stosuje. Sprawdź!

Toksyna botulinowa w medycynie estetycznej. Krótka historia

Toksynę botulinową (inaczej: botulina) dawno temu, bo w 1817 roku, odkrył niemiecki lekarz Justin Kerner. Wtedy jeszcze nie było wiadome, że patogen, który ją produkuje, to bakterie z rodziny Clostridium Botulinum. Udało się to ustalić nieco później, w 1897 roku, kiedy okazało się, że obecność toksyny powoduje tzw. botulizm, czyli silne porażenie autonomicznego układu nerwowego i mięśni, co może prowadzić nawet do śmierci pacjenta.

Okazało się jednak, że odpowiednio wykorzystany szczep Clostridium botulinum da się wykorzystać w medycynie z korzyścią dla pacjenta. W jaki sposób?

Pod koniec lat 70. ubiegłego wieku amerykańska organizacja Food and Drug Administration wydała po raz pierwszy zgodę na przeprowadzenie pilotażowego programu, który miał wykazać, że toksyna botulinowa może służyć jako alternatywna metoda leczenia zeza. Okazało się, że uspokaja ona pracę nadpobudliwych mięśni ocznych.

Sukces tej inicjatywy był się na tyle spektakularny, że w 1989 roku FDA zatwierdziła terapeutyczne stosowanie toksyny botulinowej u ludzi.

Od tamtej pory nauczono się wykorzystywać tę substancję na wiele sposobów:

• do wygładzania zmarszczek mimicznych w obrębie twarzy,
• do poprawy wyglądu wybranych obszarów ciała, np. szyi, dekoltu lub dłoni,
• w chorobach przebiegających z zaburzeniami nerwowo-mięśniowymi,
• do radzenia sobie z nadaktywnością gruczołów łojowych przy nadpotliwości,
• w leczeniu bruksizmu,
• do korygowania opadających kącików ust i powiek,
• do leczenia migren dzięki rozluźnieniu przez botulinę mięśni czoła, szyi i pleców,
• dla wyrównania asymetrii twarzy.

U osób zdrowych toksyna botulinowa kojarzona jest przede wszystkim z zabiegami upiększającymi oferowanymi przez gabinety beauty. Pozwala ona skutecznie odmłodzić wygląd i usunąć defekty wynikające z wieku, choroby lub różnego rodzaju urazów.

Co to jest toksyna botulinowa?

Z chemicznego punktu widzenia toksyna botulinowa to związek C6760H10447 N1743 O2010 S32. Jest to jedna z najsilniejszych poznanych do tej pory toksyn pochodzenia naturalnego i wyróżnia się bardzo wysoką toksycznością. Dawka śmiertelna dla człowieka to przedział od 0,2 do 2 mikrogramów na kilogram masy ciała w zależności od ekspozycji. Dla porównania arszenik jest śmiertelny przy podaniu dawki 50–200 miligramów. Ten związek chemiczny jest produkowany przez Gram-dodatnie bakterie Clostridium botulinum w wyniku fermentacji beztlenowej.

Czy toksyna botulinowa to botoks?

Botoks to powszechna nazwa toksyny botulinowej. Oczywiście jest ona odpowiednio oczyszczona i wystandaryzowana tak, aby nie stanowić zagrożenia dla zdrowia pacjenta. Niemniej jest to ten sam związek, który produkują bakterie Clostridium botulinum.

Wiedz, że wyróżnia się aż 8 rodzajów toksyny botulinowej, oznaczonych literami od A do H. W medycynie estetycznej wykorzystuje się jedynie wariant A neurotoksyny (w Stanach Zjednoczonych także B). Za najsilniej trujący uważa się wariant H.

Na czym polega działanie toksyny botulinowej?

Choć botoks działa na organizm człowieka silnie toksycznie, tę toksyczność można kontrolować. Efekty toksyny botulinowej wynikają właśnie z jej oddziaływania na układ nerwowy. Po dotarciu do docelowej tkanki toksyna łączy się z zakończeniami presynaptycznymi cholinergicznych włókien nerwowych.

Każda toksyna zawiera swoisty receptor, w przypadku wariantu A jest to białko związane z błoną pęcherzyka presynaptycznego SV2C. Zablokowanie funkcji motorycznej płytki nerwowo-mięśniowej powoduje zwiotczenie mięśni w danym rejonie. Co istotne, te objawy występują jedyne miejscowo. W literaturze wskazuje się na brak doniesień, kiedy działanie toksyny botulinowej wykraczało poza bezpośredni obszar stosowania.

Jak działa toksyna botulinowa na zmarszczki?

Głównym celem stosowania botoksu jest likwidacja zmarszczek mimicznych. Powstają one wskutek intensywnej pracy mięśni twarzy. Są to np. „lwia bruzda” czy „kurze łapki”. Z biegiem lat ulegają one utrwaleniu i mogą nadawać twarzy niechcianego wyrazu, np. gniewu lub smutku.

Choć istnieje wiele sposobów na radzenie sobie ze zmarszczkami twarzy, niestety żaden z nich nie jest ta naprawdę ani skuteczny ani trwały. Choć oczywiście takie zabiegi jak joga twarzy czy masaż twarzy mogą przynieść ukojenie, raczej nie przyczynią się do trwałej poprawy wyglądu.

Prawidłowo wykonany zabieg z użyciem toksyny botulinowej pozwala wygładzić rysy twarzy, nadać im łagodniejszego wyglądu. Wprawdzie nie sprawi on, że zmarszczki po prostu znikną raz na zawsze, ale przestaną być widoczne na dłuższy czas.

Czy toksyna botulinowa jest bezpieczna? Alternatywa dla botuliny

Toksyna botulinowa jest związkiem dobrze przebadanym, który uznaje się za bezpieczny pod warunkiem, że zostanie prawidłowo podany. Do typowych powikłań i niepożądanych objawów zabiegu zalicza się:

• opadanie powiek i brwi,
• niewielkie zaburzenia widzenia,
• niewłaściwe zamykanie ust,
• ślinienie się,
• asymetrię ust,
• zaburzenia przełykania lub mowy.

Alternatywą dla toksyny botulinowej pod oczy coraz częściej bywa argirelina. Działa ona w analogiczny sposób do botuliny, hamując wydostawanie się acetylocholiny (neurotransmitera) do przestrzeni synaptycznej i blokując skurcz mięśni.

O ile jednak toksyna botulinowa musi być podawana domięśniowo, tak w przypadku argireliny stosuje się aplikację przez skórę. Substancja jest po prostu dodawana do składu różnego rodzaju preparatów kosmetycznych (np. kremów, maści i masek).

Co więcej, argirelina jest związkiem nietoksycznym, który stwarza minimalne ryzyko działań niepożądanych.

Ile utrzymuje się toksyna botulinowa

Toksyna botulinowa utrzymuje się w miejscu podania od 3 do 6 miesięcy, niekiedy nieco dłużej (maksymalnie do 8 miesięcy). Wiele zależy od indywidualnych predyspozycji organizmu, a także rodzaju i dawki podanego preparatu.

Znaczenie ma też przyczyna zabiegu. Korekty kosmetyczne a efekty zabiegów przy chorobach neurologicznych rządzą się swoimi prawami.

Duże znaczenie dla trwałości zabiegu ma tryb życia pacjenta. Osoby, które pamiętają o aktywności fizycznej, dbają o zdrowe odżywienia, suplementację i nawodnienie oraz unikają używek, będą cieszyły się efektami toksyny botulinowej dłużej.

Co ciekawe, czas działania toksyny na mięśnie wydłuża się wraz z każdym kolejnym zabiegiem.

Kiedy widać efekty po botoksie

W odróżnieniu od kwasu hialuronowego, którego aplikacja jest widoczna praktycznie od razu, toksyna botulinowa działa wolniej. Pierwsze skutki zabiegu widać po 3–6 dniach. Mięśnie będą stopniowo ulegały zwiotczeniu, dlatego pełny efekt podania botuliny widać nawet po dwóch tygodniach. Zwykle po zabiegu od razu wyznaczana jest wizyta kontrolna, na której lekarz ocenia efekty aplikacji neurotoksyny.

Przeciwwskazania do stosowania botoksu

Pomimo iż toksynę botulinową stosuje się w medycynie estetycznej od lat, pamiętaj, że nie dla każdego będzie ona odpowiednia. Wśród przeciwwskazań do podania botoksu wymienia się przede wszystkim:

• okres ciąży i laktacji,
• choroby nowotworowe i autoimmunologiczne,
• stany zapalne widoczne w miejscu planowanego zabiegu,
• przyjmowanie leków rozrzedzających krew,
• nadwrażliwość na którykolwiek ze składników preparatu,
• niekontrolowane przez specjalistę zaburzenia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego.

Jak często powtarzać zabieg botoksu

Zaleca się, aby toksyna botulinowa nie była aplikowana częściej niż raz na 3 miesiące. Tak krótkie odstępy w praktyce zdarzają się rzadko, ponieważ po każdym kolejnym zabiegu odstępy będą coraz dłuższe.

U osób młodych z dobrze odżywioną skórą często wystarczy wręcz jedna kuracja rocznie, u pacjentów w wieku 40–50 lat mogą być one potrzebne częściej.

Zalecenia po zabiegu botoksem

Aby jak najszybciej zobaczyć pełnej efekt iniekcji, trzeba pamiętać o podstawowych zasadach bezpiecznego korzystania z botoksu.

Przede wszystkim przez kilka dni po zabiegu należy unikać intensywnych ćwiczeń fizycznych, kąpieli słonecznych, korzystania z basenu i sauny. Zaleca się też ograniczenie konsumpcji alkoholu lub rezygnację z niego. Etanol zawarty w alkoholu również jest toksyną i może zwiększać ryzyko powstawania siniaków i obrzęków. Niewskazane są wszelkie zabiegi manualne, jak masaże czy fizjoterapia w obrębie zastrzyku.

Ograniczenia rzadko utrzymują się dłużej niż 2–4 dni. Po tym czasie można wrócić do poprzedniego trybu życia.

Co istotne, zabiegi z wykorzystaniem toksyny botulinowej często stosowane są uzupełniająco, jako dodatek do innych terapii beauty. Zwykle łączy się je z mezoterapią, laseroterapią lub podawaniem kwasu hialuronowego.

Przykładowe preparaty z toksyną botulinową

Gotowe preparaty z toksyną botoks o działaniu leczniczym zawierają związek w wariancie A z dodatkiem białek kompleksujących i substancji pomocniczych jak bufor, nośnik, stabilizator, środek konserwujący lub zwiększający objętość. Jako przykład można podać preparat Botox (ten „prawdziwy” z zastrzeżoną nazwą handlową). To sterylny liofilizat toksyny botulinowej typu A pozyskany z Clostridium botulinum typu A-Hall.

Trzeba pamiętać, że każdy preparat zawierający toksynę botulinową ma określone ściśle warunki, w jakich może zostać wykorzystany. W przypadku Botoxu ? zgodnie z zaleceniami producenta preparat powinien być podawany w ciągu czterech godzin po rozpuszczeniu i musi być przechowywany w temperaturze 2–8 stopni Celsjusza.

Inne preparaty z botoxem to np. Azzalure, Bocouture czy Dysport.